WIEDZA | 10.05.2023

Dane statystyczne wskazują, że ponad 70% Polaków regularnie przyjmuje suplementy diety, a połowa z nich robi to regularnie. Rosnące spożycie suplementów diety rodzi ryzyko interakcji na osi suplement vs. żywność czy suplement vs. lek. Ważne zatem, aby suplementacja nie tylko była skrojona pod konkretne potrzeby pacjentów, ale także uwzględniała ich dietę, nawyki żywieniowe i przyjmowane farmaceutyki. Suplementacja, z założenia stanowiąca uzupełnienie codziennej diety, bywa także ważnym elementem optymalizacji leczenia farmakologicznego, co pokazują publikacje naukowe. W dzisiejszym artykule omówimy kilka interakcji i ciekawych przykładów, pomocnych w doradztwie przy doborze suplementacji pacjentom.

Antybiotyk i probiotyk – razem czy osobno?

Wiele mitów krąży wokół stosowania probiotyków dostosowanych do włączanej antybiotykoterapii. Po pierwsze kluczowe jest, aby podkreślić niezastąpioną rolę medycznego, przebadanego probiotyku vs. produktów spożywczych fermentowanych. Dieta obfitująca w produkty fermentowane (jogurty, kefiry, kiszonki) jest wartościowym elementem diety, jednakże w przypadku antybiotykoterapii potrzeba “silniejszej armii”, która będzie przeciwdziałać negatywnym efektom włączonego leczenia, takim jak np. biegunka poantybiotykowa. Badania wskazują, że dołączenie probiotyku do realizowanej antybiotykoterapii zmniejszało ryzyko biegunki poantybiotykowej o ponad 40%. Kluczowe, aby stosować szczepy probiotyczne o udokumentowanej skuteczności. Najlepiej przebadanymi są: drożdżaki Saccharomyces boulardii (dawka 0,5 g/ d dla dzieci i 1g/doba dorośli) oraz Lactobacillus GG [1]. 

Istnieją także badania, które wskazują, że probiotykoterapia może zapobiegać infekcjom Clostridioides difficile (CDI). Jednym ze szczepów badanych w tym kontekście jest L. plantarum 299v, którego stosowanie może zapobiegać CDI w trakcie antybiotykoterapii u pacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne i przebywających na oddziale nefrologii i transplantologii [2].

Warto także pamiętać o tym, że powyższe szczepy probiotyczne można przyjmować jednocześnie ze stosowanym antybiotykiem (nie trzeba uskuteczniać 2 godzinnej przerwy pomiędzy antybiotykiem a probiotykiem), a także dołączać probiotyki do leczenia przeciwgrzybiczego.

“Szczepy probiotyczne o udokumentowanym działaniu w kontekście profilaktyki biegunki poantybiotykowej to Saccharomyces boulardii, LGG oraz Lactiplantibacillus plantarum 299v”.

Alkohol a leki

Choć oczywistym jest, aby nie łączyć alkoholu z jakimikolwiek lekami, należy podkreślić szczególny wpływ nawet niewielkich ilości alkoholu na leki wyjątkowo wrażliwe na jego jednoczesną podaż. Mówimy tu o furazydynie, metronidazolu czy nifuroksazydzie. Leki te hamując aktywność dehydrogenazy aldehydowej wpływają na gromadzenie toksycznego aldehydu octowego, co generuje nieprzyjemne objawy poalkoholowe. Pojawiają się wymioty, nudności, zaczerwienienie twarzy i tzw. czerwone plamy na ciele, przyspieszone bicie serca, a także nadmierna potliwość czy stany lękowe. Objawy takie mogą rozwinąć się już przy symbolicznych porcjach alkoholu. Warto zatem uczulić pacjenta na takie nieprzyjemne doznania jeżeli kupuje wyżej wspomniane leki [3].

Witamina C a lewotyroksyna

Pojawiły się także ciekawe badania dotyczące synergizmów pomiędzy nutraceutykami a farmaceutykami. Ciekawym przykładem jest choćby połączenie lewotyroksyny i kwasu askorbinowego. Pojedyncze badania wskazały na obiecujący potencjał terapeutyczny wynikający z takiego połączenia. Mianowicie jednoczesna podaż witaminy C (roztwór wodny w dawce 0,5-1 g jednorazowo do leku) do przyjmowanej na czczo lewotyroksyny u pacjentów z niedoczynnością tarczycy przełożyła się na obniżenie poziomu TSH o prawie 70%. Jednocześnie uzyskano wzrost hormonów tarczycowych: tyroksyny i trójjodotyroniny. Sugeruje to korzystny wpływ kwasu askorbinowego na absorpcję lewotyroksyny z przewodu pokarmowego. Mechanizm, który może odpowiadać za taki efekt prawdopodobnie wynika z wpływu witaminy C na obniżenie pH w żołądku, co sprzyja efektywniejszemu wchłanianiu leku. Choć wyniki te są obiecujące, to istnieje potrzeba dalszych badań na większej grupie pacjentów. Niemniej na podstawie wywiadu z pacjentem warto rozważyć różne rozwiązania mogące wpłynąć korzystnie na prowadzone leczenie [4,5].

Witamina C a furazydyna

Jednym z najczęściej rekomendowanych połączeń leków i nutraceutyków jest dodatek kwasu askorbinowego podczas kuracji furazydyną w przebiegu infekcji dolnych dróg moczowych. Jednak w oparciu o dostępne publikacje naukowe takie postępowanie wydaje się być nie do końca uzasadnione.

Włączanie takiego połączenia argumentowane było tym, że witamina C zakwaszając mocz może wzmacniać działanie przeciwbakteryjne furazydyny. Jednak badania wskazały, że nawet podaż wysokich dawek kwasu askorbinowego (od 4 do 6 g) nieznacznie obniżyło pH moczu. Na podstawie tych doniesień dołączanie witaminy C do terapii furazydyną wydaje się być nieuzasadnione [6,7].

Korzystniejszym połączeniem będzie dodatek proantocyjanidyn z ekstraktów z żurawiny ze względu na ich udokumentowane właściwości antyadhezyjne (dawka 36 mg PAC-A dwa razy dziennie). Ponadto warto zwrócić uwagę pacjenta na przyjmowanie furazydyny z posiłkiem zawierającym białko, który także poprawi wchłanianie leku [8].

Żelazo a interakcje

Żelazo jest wymagającym graczem jeżeli chodzi o interakcje z innymi pierwiastkami. Jako że jest to najczęściej występujący niedobór pojedynczego pierwiastka na świecie, uzupełnianie niedoborów za pomocą preparatów farmaceutycznych do rzadkości nie należy. Warto jednak zwrócić uwagę pacjenta na kluczowe składniki, które mogą przeszkadzać w absorpcji żelaza.

Najważniejsze, aby żelaza nie przyjmować jednocześnie z preparatami magnezu czy wapnia. Należy zachować co najmniej 2 godzinny odstęp pomiędzy preparatami. Żelazo powinno być przyjmowane na czczo, od razu po przebudzenia bez innych współtowarzyszy. Choć i tutaj istnieją wyjątki od reguły. Związkiem, który można łączyć z żelazem i wpływać na poprawę jego statusu w ustroju jest laktoferyna. Jest to glikoproteina, która poprzez swoją zdolność do wiązania żelaza usprawnia jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Jest także uznawana za cząsteczkę bezpieczną dla kobiet w ciąży oraz w okresie laktacji, a w badaniach wykazano nawet wyższą skuteczność laktoferyny w porównaniu do siarczanu żelaza w kontekście poprawy parametrów czerwonokrwinkowych. Warto zatem laktoferyny szukać w preparatach prenatalnych, która nie tylko poprawi absorpcję żelaza, ale jednocześnie może znosić negatywne efekty przyjmowania żelaza (podczas suplementacji żelaza nierzadko dochodzi do rozwinięcia dolegliwości żołądkowo-jelitowych) [9,10]. Można także dołączyć probiotykoterapię, poprawiającą wydobywanie żelaza niehemowego z codziennej diety i korygującej dysbiozę spowodowaną stosowanymi preparatami żelaza. Udokumentowane właściwości posiada szczep Lactiplantibacillus plantarum 299v, który może być cennym uzupełnieniem kompleksowego wsparcia dla pacjenta [11,12,13].

#Case study: mamy pacjentkę z niedoczynnością tarczycy przyjmującą lewotyroksynę z jednocześnie zaleconym preparatem żelaza – a zatem warto porozmawiać o modyfikacji schematu dawkowania leków. Żelazo będzie wpływało na gorszą absorpcję lewotyroksyny, dlatego nie powinno być stosowane jednocześnie z lekiem. Lewotyroksyna może być wówczas stosowana w schemacie porannym lub wieczornym (dawkowana przed snem). Można także przełożyć dawkowanie preparatu żelaza między posiłkami, np. 2 godziny po śniadaniu, a 2 godziny przed kolejnym posiłkiem.

Podsumowanie

Choć w rozumieniu pacjentów suplementy diety są uznawane za bezpieczne i skuteczne to ich nieprawidłowe przyjmowanie może przyczyniać się do obniżonej skuteczności prowadzonej farmakoterapii, a także nieefektywnej suplementacji. Warto zatem zwracać uwagę na oczywiste dla nas niuanse, które mogą okazać się kluczowe dla powodzenia prowadzonego leczenia, a których pacjent może nie być świadomy.

W oddzielnym artykule poruszymy także kwestie związane z interakcjami dla fitoterapeutyków, jako że ziołolecznictwo jest obecnie prężnie rozwijającą się dziedziną, cieszącą się już sporym, i wciąż rosnącym, zainteresowaniem.

Bibliografia:

1. Szajewska Hanna, Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej, Medycyna Praktyczna, 2017; dostęp: https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/168224,probiotyki-aktualny-stan-wiedzy-i-zalecenia-dla-praktyki-klinicznej
2. Dudzisz S, Kujawa-Szewieczek A, Kwiecień K, et al. (2018): Lactobacillus plantarum 299v reduces the incidence of Clostridium difficile infection in nephrology and transplantation ward-results of one year extended study. Nutrients 10: 1574.
3. Jośko- Ochojska i wsp. Interakcje alkoholu i dymu tytoniowego z lekami – wiedza potrzebna na co dzień, 2015
4. Antúnez P., Licht S.D. Vitamin C improves the apparent absorption of levothyroxine in a subset of patients receiving this hormone for primary hypothyroidism. Rev. Argent. Endocrinol. Metab. 2011;48:16–24.
5. Jubiz W., Ramirez M. Effect of vitamin c on the absorption of levothyroxine in patients with hypothyroidism and gastritis. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2014;99:1031–1034.
6. Bannwart C, Hagmaier V, Straumann E, Hofer H, Vuillemier JP, Rutishauser G. Beeinflussung des Urin-pH durch Ascorbinsäure [Modification of urinary pH through ascorbic acid]. Helv Chir Acta. 1981 Aug;48(3-4):425-8. German. PMID: 7287481.
7. Hetey SK, Kleinberg ML, Parker WD, Johnson EW. Effect of ascorbic acid on urine pH in patients with injured spinal cords. Am J Hosp Pharm. 1980 Feb;37(2):235-7. PMID: 7361797.
8. Occhipinti A, Germano A, Maffei ME. Prevention of Urinary Tract Infection with Oximacro, A Cranberry Extract with a High Content of A-Type Proanthocyanidins: A Pre-Clinical Double-Blind Controlled Study. Urol J. 2016 Apr 16;13(2):2640-9.
9. Rezk M, et al. Lactoferrin versus ferrous sulphate for the treatment of iron deficiency anemia during pregnancy: a randomized clinical trial. J Matern Fetal Neonatal Med. 2016;29(9):1387-90
10. Paesano R, et al. Oral administration of lactoferrin increases hemoglobin and total serum iron in pregnant women. Biochem Cell Biol. 2006 Jun;84(3):377-80.
11. Bering S, Suchdev S, Sjøltov L et al. A lactic acid-fermented oat gruel increases non-haem iron absorption from a phytate-rich meal in healthy women of childbearing age. Br J Nutr. 2006 Jul;96(1):80-5.
12. Hoppe M, Önning G, Berggren A, Hulthén L. Probiotic strain Lactobacillus plantarum 299v increases iron absorption from an iron-supplemented fruit drink: a double-isotope cross-over single-blind study in women of reproductive age. Br J Nutr. 2015 Oct 28;114(8):1195-202. doi: 10.1017/S000711451500241X. Erratum in: Br J Nutr. 2015 Dec 14;114(11):1948.
13. Hoppe M, Önning G, Hulthén L. Freeze-dried Lactobacillus plantarum 299v increases iron absorption in young females-Double isotope sequential single-blind studies in menstruating women. PLoS One. 2017 Dec 13;12(12)

Opracowanie: NutroPharma