NAUKA | 04.09.2025

Berberyna – czy może pomóc w odchudzaniu?

Odchudzanie to temat, który nigdy nie traci na aktualności. Z jednej strony – setki diet, programów treningowych i cudownych recept, z drugiej – wciąż rosnący problem otyłości i zaburzeń metabolicznych. W tej rzeczywistości coraz częściej zwracamy się ku naturze w poszukiwaniu realnego wsparcia. Jedną z substancji, która w ostatnich latach przyciąga uwagę dietetyków, lekarzy i osób walczących z nadprogramowymi kilogramami, jest berberyna – alkaloid o intensywnie żółtym kolorze, pozyskiwany z roślin takich jak berberys czy gorzknik kanadyjski.

Choć znana od wieków w medycynie chińskiej, dopiero współczesne badania pokazują, że berberyna może wpływać na metabolizm, poziom cukru we krwi i redukcję masy ciała. Czy mamy zatem do czynienia z naturalnym przełomem w suplementacji wspomagającej odchudzanie? Jak dokładnie działa berberyna, jakie efekty można zauważyć i po jakim czasie, a także – dla kogo może być wsparciem? 

Czym jest berberyna? 

Berberyna to naturalny związek zaliczany do alkaloidów, obecny w wybranych gatunkach roślin, zwłaszcza w berberysie zwyczajnym. Substancję tę pozyskuje się również z przedstawicieli takich rodzin botanicznych jak Annonaceae, Menispermaceae, Papaveraceae, Rutaceae oraz Ranunculaceae – do których należą m.in. gorzknik kanadyjski, cynowód chiński oraz rośliny rodzaju Mahonia Nutt.

Z chemicznego punktu widzenia berberyna należy do grupy alkaloidów izochinolinowych, a konkretnie do protoberberyn. Jej synteza biologiczna w roślinach zachodzi z wykorzystaniem aminokwasów aromatycznych, takich jak tyrozyna i fenyloalanina.

Ze względu na swoje szerokie spektrum działania, berberyna ceniona jest jako składnik suplementów diety, wspomagających terapię takich schorzeń jak otyłość, cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.

Jakie zastosowanie ma berberyna? 

Berberyna to silnie działająca substancja roślinna z grupy alkaloidów izochinolinowych, która znajduje szerokie zastosowanie w tradycyjnej i nowoczesnej medycynie. W przeszłości stosowana była m.in. w medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej, dziś jej właściwości są potwierdzane licznymi badaniami naukowymi.

Najważniejsze obszary jej działania to:

• Cukrzyca typu 2 – berberyna poprawia wrażliwość na insulinę, obniża poziom glukozy we krwi i wspiera metabolizm cukrów.
• Odchudzanie i otyłość – hamuje tworzenie komórek tłuszczowych, wspiera redukcję masy ciała i ogranicza odkładanie tkanki tłuszczowej.
• Choroby serca – obniża cholesterol i działa przeciwzapalnie, wspomagając profilaktykę miażdżycy.
• PCOS – reguluje poziom hormonów, wspiera owulację i może zwiększać szansę na ciążę.
• Infekcje – działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, wzmacniając układ odpornościowy.
• Choroby neurologiczne – może wspierać profilaktykę choroby Alzheimera, działając ochronnie na układ nerwowy.
• Właściwości przeciwutleniające – neutralizuje wolne rodniki i zmniejsza stres oksydacyjny.
• Funkcje nerek – wspiera ich działanie w przebiegu cukrzycy, dzięki działaniu przeciwutleniającemu.

Berberyna na odchudzane – jak działa? 

Berberyna, naturalna substancja roślinna o silnym działaniu biologicznym, coraz częściej postrzegana jest jako skuteczne wsparcie w terapii otyłości i zaburzeń metabolicznych. Jej efekty wynikają z kompleksowego działania na poziomie komórkowym, hormonalnym i metabolicznym.

Przede wszystkim berberyna hamuje tworzenie komórek tłuszczowych oraz proces ich wzrostu, co ogranicza odkładanie tkanki tłuszczowej. Wspiera także aktywność brązowej tkanki tłuszczowej (BAT), odpowiedzialnej za energię, oraz zwiększa poziom białka UCP1, co skutkuje wyższym wydatkiem energetycznym. Dzięki temu sprzyja redukcji masy ciała, w tym tłuszczu trzewnego – szczególnie u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS).

Dodatkowo berberyna poprawia wrażliwość na insulinę, działa podobnie do metforminy i wspiera kontrolę poziomu glukozy oraz lipidów we krwi. U osób z cukrzycą typu 2 i zespołem metabolicznym obserwuje się dzięki niej spadek masy ciała, zmniejszenie obwodu w pasie, poziomu cukru i cholesterolu, a także poprawę parametrów ciśnienia krwi.

Na poziomie molekularnym berberyna aktywuje enzym AMPK, który pobudza spalanie tłuszczu i tłumi jego syntezę, a także zmniejsza stany zapalne i stres oksydacyjny. Działa korzystnie na mikrobiotę jelitową, wspomaga barierę jelitową i reguluje hormony głodu i sytości, takie jak GLP-1 i neuropeptyd Y.

Badania wykazały, że suplementacja berberyny może prowadzić do redukcji BMI i obwodu talii, choć efekt zależy od dawki i czasu stosowania. Wszystko to sprawia, że berberyna może być skutecznym wsparciem w procesie odchudzania, zwłaszcza u osób z zaburzeniami metabolicznymi.

Berberyna a insulinooporność

W medycynie tradycyjnej, zwłaszcza Iranu i Chin, berberyna była wykorzystywana jako środek pomocny w zwalczaniu różnych dolegliwości, takich jak stany zapalne przewodu pokarmowego, podwyższona temperatura ciała czy biegunki. Współczesne badania – zarówno na modelach zwierzęcych, jak i w badaniach klinicznych – wykazały, że berberyna korzystnie wpływa na przemiany glukozy i lipidów, a także może łagodzić insulinooporność poprzez aktywację enzymów odpowiedzialnych za poprawę reakcji organizmu na insulinę oraz regulację funkcji mitochondriów.

Z kolei w analizie przeprowadzonej przez Memona i współpracowników (2018) porównano efektywność metforminy i berberyny – obie substancje podawano w dawce 500 mg trzy razy dziennie. Zarówno w jednej, jak i drugiej grupie badanych odnotowano spadek wskaźnika HOMA-IR, świadczącego o poprawie wrażliwości na insulinę: w przypadku metforminy do poziomu 3,69 ± 1,13, a w grupie stosującej berberynę do 2,64 ± 0,76.

Ponadto zaobserwowano, że zarówno berberyna, jak i metformina, przyczyniają się do zmniejszenia stężenia metyloglioksalu – związku chemicznego, który odgrywa znaczącą rolę w rozwoju powikłań cukrzycowych o podłożu mikro- i makronaczyniowym. Jego obecność powiązano również z występowaniem insulinooporności, nadciśnienia tętniczego, neuropatii oraz uszkodzeń nerek w przebiegu cukrzycy.

Po jakim czasie widać efekty stosowania berberyny? 

Z badań wynika, że proces utraty masy ciała przy stosowaniu berberyny przebiega stopniowo – po pół roku obserwowano średni spadek wskaźnika BMI o 10 punktów. Dla porównania, osoby, które ograniczyły się wyłącznie do diety i aktywności aerobowej, osiągnęły rezultaty dwukrotnie słabsze. Należy jednak zaznaczyć, że nie udało się znaleźć innych badań potwierdzających te dane, dlatego nie możemy jednoznacznie określić, po jakim czasie można spodziewać się efektów zastosowania berberyny w kontekście odchudzania.

Czy są przeciwwskazania do stosowania berberyny? 

Mimo że berberyna uchodzi za bezpieczny suplement diety, jej stosowanie nie jest wskazane we wszystkich przypadkach. Przeciwwskazana jest u kobiet w ciąży oraz u małych dzieci, ponieważ może wykazywać działanie poronne i wpływać na rozwój płodu.

Długotrwała suplementacja może prowadzić do kumulacji berberyny w wątrobie i sercu, a także podnosić poziom bilirubiny, co niesie ryzyko żółtaczki czy problemów żółciowych. 

Skutki uboczne berberyny 

Rozpoczynając suplementację berberyny, warto być świadomym, że mimo jej naturalnego pochodzenia może ona wywoływać niepożądane reakcje organizmu. Szczególnie przy długotrwałym stosowaniu lub przekroczeniu zalecanych porcji spożycia, istnieje ryzyko wystąpienia działań ubocznych.

Wśród najczęstszych skutków ubocznych wymienia się dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak ból brzucha, mdłości, wymioty czy biegunka. Berberyna może również powodować nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego, a także poziomu glukozy we krwi, co może prowadzić do hipoglikemii. Dodatkowo substancja ta może utrudniać wchłanianie niektórych leków, co potencjalnie zmniejsza ich skuteczność terapeutyczną.

Berberyna a odchudzanie – podsumowanie 

Berberyna to naturalna substancja o szerokim spektrum działania, która może realnie wspierać proces odchudzania, zwłaszcza u osób zmagających się z insulinoopornością, zaburzeniami metabolicznymi, czy otyłością trzewną. Jej skuteczność opiera się na wpływie na metabolizm tłuszczów i glukozy, poprawę wrażliwości na insulinę oraz regulację hormonów głodu i sytości. Choć efekty działania berberyny są obiecujące i potwierdzone badaniami, warto pamiętać o istniejących przeciwwskazaniach, zwłaszcza dla kobiet w ciąży i dzieci. Regularna suplementacja, prowadzona zgodnie z zaleceniami i pod nadzorem specjalisty, może przynieść zauważalne korzyści w redukcji masy ciała i poprawie zdrowia metabolicznego.

Bibliografia: 

1. Daniel-Kalica, Berberyna – zastosowanie i działanie, możliwe skutki uboczne berberyny, https://uns.pl/pl/blog/post/co-to-jest-berberyna-wlasciwosci-i-zastosowanie-berberyny, dostęp: 24.06.2025 r.
2. Sokołowska, G., Jabłońska-Trypuć, A., Naumowicz, M. (2024). Berberyna – związek bioaktywny pozyskiwany z roślin leczniczych. ŻYWNOŚĆ. NAUKA. TECHNOLOGIA. JAKOŚĆ, 31(3 (140)), 5–15. DOI: 10.15193/zntj/2024/140/506.
3. Koperska, A., Bogdański, P., Szulińska, M. (2021). Rola berberyny w terapii otyłości i zaburzeń metabolicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 12(2), 76–81.
4. Zhang, W. L., Zhu, L., & Jiang, J. G. (2014). Active ingredients from natural botanicals in the treatment of obesity, Obesity Reviews, 15(12), 957-967.
5. Memon, M. A., Khan, R. N., Riaz, S., Ain, Q. U., Ahmed, M., & Kumar, N. (2018). Journal of research in medical sciences: the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 23(1):p 110, doi: 10.4103/jrms.JRMS_1078_17.
6. Wojciechowska, I. (2017). BERBERYS POSPOLITY – ROŚLINA OZDOBNA I LECZNICZA. KOSMOS, 66(3 (316)), 487–490.
7. Tarasiuk, A., Pawlik, L., Fichna, J. (2019). Berberyna jako potencjalny terapeutyk w leczeniu ostrego zapalenia trzustki. Postępy Biochemii, DOI: 10.18388/pb.2019_278.
8. Choi, J. S., Kim, J.-H., Ali, Md. Y., Min, B.-S., Kim, G.-D., & Jung, H. A. (2014). Coptis chinensis alkaloids exert anti-adipogenic activity on 3T3-L1 adipocytes by downregulating C/EBP-α and PPAR-γ. Fitoterapia, 98, 199–208.