WIEDZA | 10.07.2023

Endometrioza jest chorobą estrogenozależną o podłożu zapalnym, która może dotyczyć nawet 10% kobiet w wieku rozrodczym. Uznawana jest obecnie za główną przyczynę niepłodności. Etiopatogeneza choroby jest złożona, a poza farmakoterapią i leczeniem chirurgicznym coraz częściej podkreślana jest rola stylu życia, w tym diety i suplementacji w kontekście optymalizacji leczenia. Aktualne badania wskazują na potencjalne właściwości niektórych związków w kontekście wspierania pacjentek z endometriozą, szczególnie N-acetylocysteina i resweratrol.

Endometrioza – statystyki i leczenie

Endometrioza jest chorobą przewlekłą, zależną od estrogenów o podłożu zapalnym. Polega ona na występowaniu komórek endometrium i gruczołów endometrialnych poza jamą macicy [1]. Etiopatogeneza choroby jest złożona i nie w pełni znana, aktualny stan wiedzy wskazuje na interakcję czynników genetycznych, środowiskowych (w tym żywieniowych) i immunologicznych.

Do najczęstszych objawów należą: chroniczny ból miednicy mniejszej, bolesne miesiączki czy dyspareunia (ból podczas współżycia). Często także pacjentki skarżą się na uciążliwe dolegliwości żołądkowo- jelitowe, w tym bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy zaparcia [2,3,4]. Wiodącą rolę w rozwoju endometriozy odgrywa układ odpornościowy, ponieważ w endometrium, jak i płynie otrzewnowym kobiet z endometriozą odnotowuje się obecność czynników angiogennych i wzrostu, a także cytokin prozapalnych, co świadczy o kluczowej roli stanu zapalnego w patogenezie choroby [5].

Coraz więcej danych wskazuje także na mikrobiom jelitowy, jako czynnik związany z rozwojem endometriozy. Badania wskazują, że kobiety z endometriozą charakteryzuje inny skład mikrobioty w porównaniu do kobiet bez choroby [6]. Z jednej strony różnorodna mikrobiota (będąca synonimem zdrowia) ma wpływ na integralność bariery jelitowej i zapobieganie rozwojowi stanów zapalnych. Z drugiej- podkreślana jest także rola mikrobioty jelitowej w metabolizmie estrogenów, co także jest ważnym aspektem rozważań naukowych w kontekście projektowania nowych rozwiązań terapeutycznych dla kobiet zmagających się z tą chorobą.

U kobiet z endometriozą ponad dwa razy częściej występuje zespół jelita nadwrażliwego [7], a także są one bardziej narażone na rozwój depresji- w obu przypadkach wiąże się to z zaburzeniami mikrobioty [8]. Dysbioza prowadzi do zaburzeń estrobolomu, a także osi mózgowo- jelitowej.

Suplementacja spersonalizowana w endometriozie

Zainteresowanie obszarem suplementacji w kontekście endometriozy wzrosło w ostatnim czasie ze względu na rosnące dowody kliniczne z zastosowaniem niektórych związków aktywnych i nutraceutyków. Jednym z “innowacyjnych” substancji okazuje się być N- acetylocysteina. Ten powszechnie znany mukolityk stanowi także ciekawe uzupełnienie tradycyjnej farmakoterapii u kobiet z endometriozą. Ostatnie badania wykazały, że suplementacja NAC może zmniejszać zmiany endometrialne oraz zredukować dolegliwości bólowe. Do badania włączono kobiety ze zdiagnozowaną endometriozą, bez włączonego leczenia hormonalnego [9]. Kobietom włączono NAC w dawce 600 mg 3 razy dziennie (sumarycznie 1,8 g) przez 3 dni tygodnia w okresie 3 miesięcy. Włączona suplementacja zmniejszyła ból podczas miesiączki i współżycia. Ponadto stosowanie leków przeciwbólowych z grupy NLPZ uległo zmniejszeniu. Ponadto udało się uzyskać zmniejszenie guzów endometrialnych oraz redukcję stężenia Ca125 w surowicy. Spośród 52 kobiet z pragnieniem reprodukcyjnym aż 39 udało się zajść w ciążę [9], co także wskazuje na potencjał NAC w kontekście poprawy płodności.

Innym ciekawym składnikiem badanym klinicznie jest resweratrol- fitoestrogen znany ze swojego działania antyproliferacyjnego i przeciwzapalnego. Badania wskazują na spory potencjał tego składnika w kontekście profilaktyki, jak i optymalizacji farmakoterapii. Wiodące działanie resweratrolu obejmuje jego efekt przeciwzapalny ze względu na hamowanie syntezy cyklooksygenaz, a także inhibicję cytokin prozapalnych [10].

W jednym z badań wykazano, że włączenie resweratrolu w dawce 30 mg dobowo podczas terapii hormonalnej przyczyniło się do zredukowania chronicznego bólu miednicy i bolesnego miesiączkowania [11]. W drugim badaniu tych samych autorów wykazano, że dodatek resweratrolu w dawce 30 mg do terapii drospirenonen/ etynyloestradiolem zmniejszyła ekspresję aromatazy i COX-2 w endometrium w porównaniu do grupy stosującej wyłącznie antykoncepcję hormonalną [11]. Inne badanie także wykazało, że suplementacja resweratrolu zmniejszała dolegliwości bólowe w porównaniu do grupy placebo [12].

Kolejnym ważnym składnikiem w kontekście prewencyjnym okazując się być kwasy tłuszczowe omega-3. Duże badanie kohortowe na ponad 70 tysiącach kobiet wykazało, że te spożywające największe ilości miały zdecydowanie niższe ryzyko rozwoju endometriozy (o ponad 20%) w porównaniu do kobiet z najniższego pułapu spożycia [13]. Ponadto wyższe spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 może zmniejszać intensywność bólu i redukować spożycie leków przeciwbólowych u kobiet z endometriozą [14]. Inne badanie randomizowane, z podwójnie ślepą próba wskazało, że dawka 100 mg omega-3 łagodziła dolegliwości bólowe u młodych kobiet z endometriozą [15]. Uzasadnia się to działaniem przeciwzapalnym kwasów omega-3 i redukcją markerów zapalenia, tj. PGE2 czy (wspomnianego na początku artykułu) antygenu Ca125 [16].

Podsumowanie

Endometrioza jest przewlekłą chorobą o podłożu zapalnym z dominacją estrogenową. Etiopatogeneza choroby nie do końca jest wyjaśniona, ale obecnie wydaje się to wynik interakcji wielu czynników, w tym genetycznych i środowiskowych. Coraz silniejsza staje się potrzeba opracowywania innowacyjnych terapii z uwagi na niezadowalające efekty dotychczas stosowanych. Warto także podkreślić rolę stylu życia u kobiet z endometriozą, w tym sposób odżywiania, aktywność fizyczną czy redukcję stresu. Optymalizacją leczenia może być także spersonalizowana suplementacja- wyniki badań są obiecujące. Szczególnie korzystny wydaje się być resweratrol, NAC czy kwasy tłuszczowe omega-3. Ważne jednak, aby bazować na preparatach o udokumentowanej skuteczności bazującej na dawkach substancji aktywnych stosowanych w badaniach klinicznych, a także najwyższej jakości preparatu pod względem technologicznym.

Preparatem kompleksowo odpowiadającym na tego typu zapotrzebowanie jest suplement diety od Nutropharma – EndoMesin.

Bibliografia:

1. Giudice L.C., Kao L.C. Endometriosis. Lancet. 2004; 364:1789–1799.
2. Masciullo L., Viscardi M.F., Piacenti I., Scaramuzzino S., Cavalli A., Piccioni M.G., Porpora M.G. A deep insight into pelvic pain and endometriosis: A review of the literature from pathophysiology to clinical expressions. Minerva Obstet. Gynecol. 2021; 73:511–522.
3. Anastasi E, Scaramuzzino S, Viscardi MF, Viggiani V, Piccioni MG, Cacciamani L, Merlino L, Angeloni A, Muzii L, Porpora MG. Efficacy of N-Acetylcysteine on Endometriosis-Related Pain, Size Reduction of Ovarian Endometriomas, and Fertility Outcomes. Int J Environ Res Public Health. 2023 Mar 7;20(6):4686.
4.  Marchionni E., Porpora M.G., Megiorni F., Piacenti I., Giovannetti A., Marchese C., Benedetti Panici P., Pizzuti A. TLR4 T399I Polymorphism and Endometriosis in a Cohort of Italian Women. Diagnostics. 2020; 10:255.
5. Samimi M., Pourhanifeh M.H., Mehdizadehkashi A., Eftekhar T., Asemi Z. The role of inflammation, oxidative stress, angiogenesis, and apoptosis in the pathophysiology of endometriosis: Basic science and new insights based on gene expression. J. Cell. Physiol. 2019; 234:19384–19392.
6. Ser HL, Au Yong SJ, Shafiee MN, Mokhtar NM, Ali RAR. Current Updates on the Role of Microbiome in Endometriosis: A Narrative Review. Microorganisms. 2023 Jan 31;11(2):360. doi: 10.3390/microorganisms11020360. PMID: 36838325; PMCID: PMC9962481.
7. Chiaffarino F, Cipriani S, Ricci E, Mauri PA, Esposito G, Barretta M, Vercellini P, Parazzini F. Endometriosis and irritable bowel syndrome: a systematic review and meta-analysis. Arch Gynecol Obstet. 2021 Jan;303(1):17-25. doi: 10.1007/s00404-020-05797-8. Epub 2020 Sep 19. PMID: 32949284.
8. Laganà AS, La Rosa VL, Rapisarda AMC, Valenti G, Sapia F, Chiofalo B, Rossetti D, Ban Frangež H, Vrtačnik Bokal E, Vitale SG. Anxiety and depression in patients with endometriosis: impact and management challenges. Int J Womens Health. 2017 May 16;9:323-330. doi: 10.2147/IJWH.S119729. PMID: 28553145; PMCID: PMC5440042.
9. Anastasi E, Scaramuzzino S, Viscardi MF, Viggiani V, Piccioni MG, Cacciamani L, Merlino L, Angeloni A, Muzii L, Porpora MG. Efficacy of N-Acetylcysteine on Endometriosis-Related Pain, Size Reduction of Ovarian Endometriomas, and Fertility Outcomes. Int J Environ Res Public Health. 2023 Mar 7;20(6):4686. doi: 10.3390/ijerph20064686. PMID: 36981595; PMCID: PMC10048621.
10.  Dull AM, Moga MA, Dimienescu OG, Sechel G, Burtea V, Anastasiu CV. Therapeutic Approaches of Resveratrol on Endometriosis via Anti-Inflammatory and Anti-Angiogenic Pathways. Molecules. 2019 Feb 13;24(4):667. doi: 10.3390/molecules24040667. PMID: 30781885; PMCID: PMC6413140.
11.  Maia H., Jr., Haddad C., Pinheiro N., Casoy J. Advantages of the association of resveratrol with oral contraceptives for management of endometriosis-related pain. Int. J. Women’s Health. 2012;4:543–549. doi: 10.2147/IJWH.S36825.
12. Mendes da Silva D., Gross L.A., De Paula Guedes Neto E., Lessey B.A., Francalacci Savaris R. The Use of Resveratrol as an Adjuvant Treatment of Pain in Endometriosis: A Randomized Clinical Trial. J. Endocrine Soc. 2017:359–369. doi: 10.1210/js.2017-00053.
13. Missmer S.A., Chavarro J.E., Malspeis S., Bertone-Johnson E.R., Hornstein M.D., Spiegelman D., Barbieri R.L., Willett W.C., Hankinson S.E. A Prospective Study of Dietary Fat Consumption and Endometriosis Risk. Hum. Reprod. 2010;25:1528–1535. doi: 10.1093/humrep/deq044.
14. Marcinkowska A, Górnicka M. The Role of Dietary Fats in the Development and Treatment of Endometriosis. Life (Basel). 2023 Feb 27;13(3):654. doi: 10.3390/life13030654. PMID: 36983810; PMCID: PMC10058497.
15. Nodler J.L., DiVasta A.D., Vitonis A.F., Karevicius S., Malsch M., Sarda V., Fadayomi A., Harris H.R., Missmer S.A. Supplementation with Vitamin D or ω-3 Fatty Acids in Adolescent Girls and Young Women with Endometriosis (SAGE): A Double-Blind, Randomized, Placebo-Controlled Trial. Am. J. Clin. Nutr. 2020;112:229–236. doi: 10.1093/ajcn/nqaa096.
16. Hansen S.O., Knudsen U.B. Endometriosis, Dysmenorrhoea and Diet. Eur. J. Obstet. Gynecol. Reprod. Biol. 2013;169:162–171. doi: 10.1016/j.ejogrb.2013.03.028.

Opracowanie: NutroPharma