WIEDZA | 24.04.2025
Galaktogogi a laktacja – co rzeczywiście działa, a co jest tylko chwytem marketingowym?
Karmienie piersią to wyjątkowy czas w życiu matki i dziecka, który niesie ze sobą wiele korzyści zdrowotnych i emocjonalnych. Proces laktacji, choć naturalny, bywa wyzwaniem – szczególnie gdy pojawiają się trudności z produkcją wystarczającej ilości mleka. Na efektywność laktacji wpływa wiele czynników, w tym hormonalnych, fizycznych i emocjonalnych. W takich sytuacjach coraz więcej kobiet poszukuje wsparcia w postaci galaktogogów – naturalnych i farmakologicznych środków wspomagających laktację. W tym artykule przyjrzymy się, czym są galaktogogi oraz jakie substancje należą do tej grupy. Zapraszamy do lektury!
Karmienie piersią – najważniejsze informacje
Karmienie piersią noworodków i niemowląt niesie za sobą liczne korzyści zdrowotne, zarówno dla dzieci, jak i ich matek. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, wyłączne karmienie piersią powinno trwać do ukończenia przez dziecko 6. miesiąca życia, a następnie być kontynuowane do 2. roku życia lub dłużej. Mimo to wskaźniki karmienia piersią na świecie pozostają niskie. Jednym z najczęstszych powodów rezygnacji z karmienia piersią jest obawa o niewystarczającą produkcję mleka, która może mieć związek z porodem przedwczesnym lub problemami zdrowotnymi matki, lub dziecka.
Niedobór mleka stwierdza się, gdy przekonaniu matki o niewystarczającej ilości pokarmu towarzyszy rzeczywista utrata masy ciała u dziecka. Zjawisko określane jako „insufficient milk syndrome” (IMS), czyli syndrom niedostatku mleka, najczęściej wynika jednak z braku pewności siebie i wiedzy na temat karmienia piersią, a nie rzeczywistych problemów z laktacją. W przypadku podejrzenia faktycznego niedoboru pokarmu ważna jest konsultacja laktacyjna, która pozwoli na identyfikację problemu oraz opracowanie planu działania. Tego rodzaju trudności są zazwyczaj złożone i wymagają specjalistycznego wsparcia oraz systematycznej pracy z matką.
Czym są galaktogogi?
Galaktogogi to substancje, zarówno naturalne, jak i syntetyczne, których celem jest stymulowanie oraz zwiększanie produkcji mleka. Są one często określane mianem środków „mlekopędnych” lub „laktogennych”. Przed ich zastosowaniem istotne jest jednak przeprowadzenie analizy wskaźników karmienia, poprawa techniki ssania oraz wdrożenie odpowiednich zasad wspierających laktację. Dopiero po wykonaniu tych kroków można rozważyć zastosowanie galaktogogów w postaci preparatów farmakologicznych lub roślinnych.
Przed zastosowaniem należy również wykluczyć potencjalne medyczne przyczyny trudności laktacyjnych po stronie matki. Do takich problemów mogą należeć m.in.: anemia, zespół policystycznych jajników (PCOS), niewystarczający rozwój tkanki wydzielniczej piersi, opóźnione rozpoczęcie laktacji z powodu obecności resztek łożyska, uzależnienie od nikotyny czy depresja. Rozpoznanie i leczenie tych przyczyn jest podstawą skutecznego rozwiązania problemów z laktacją.
Rola słodu jęczmiennego w poprawie laktacji
Badania wskazują, że słód jęczmienny może stanowić cenne wsparcie żywieniowe dla kobiet karmiących piersią. Jego polisacharydy, w tym β-glukan, wykazują właściwości wspomagające laktację poprzez zwiększanie poziomu prolaktyny, hormonu odpowiedzialnego za produkcję mleka. Pierwsze doniesienia o pozytywnym wpływie słodu jęczmiennego na laktację pochodzą z obserwacji w branży piwowarskiej, gdzie zauważono, że spożycie piwa sprzyjało poprawie laktacji – efekt ten przypisano właśnie zawartości słodu jęczmiennego. Współczesne obserwacje doradców laktacyjnych oraz wyniki badań klinicznych potwierdzają, że słód jęczmienny jest bezpiecznym i skutecznym składnikiem wspierającym proces laktacji na różnych etapach karmienia piersią.
Aby uzyskać optymalne efekty, preparaty zawierające słód jęczmienny należy stosować na 30-60 minut przed karmieniem, co pozwala na pełne wykorzystanie jego właściwości laktogennych. Najlepiej rozpocząć suplementację od drugiej doby po porodzie, spożywając preparat wraz z posiłkiem. Zalecany czas stosowania wynosi ok. 12 dni, choć w przypadku przedłużających się trudności z laktacją może być kontynuowany dłużej. Ważne jest jednak, aby unikać tych preparatów w przypadku celiakii lub nietolerancji glutenu, ponieważ słód jęczmienny jest naturalnym źródłem tego składnika. Regularne stosowanie słodu jęczmiennego w zalecany sposób może wspierać proces laktacji, zapewniając korzyści zarówno dla matki, jak i dziecka. Na naszym blogu przeczytasz również m.in. o suplementacji żelaza w ciąży!
Wspieranie laktacji a ziołolecznictwo
Do roślin, którym przypisuje się pewne właściwości prolaktogenne należą m.in.: kozieradka (Trigonella foenum-graecum), niepokalanek mnisi (Vitex agnus-castus), drapacz lekarski (Cnicus benedictus), koper włoski (Foeniculum vulgare), szparag dziki (Asparagus racemosus Shatavari), rutwica lekarska (Galega officinalis), ostropest plamisty (Silybum marianum), moringa olejodajna (Moringa oleifera) oraz biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum).
Kozieradka jest wykorzystywana w leczeniu problemów trawiennych oraz infekcji górnych dróg oddechowych, jednak jej stosowanie może wiązać się z działaniami niepożądanymi, takimi jak biegunka, skurcze macicy czy charakterystyczny zapach syropu klonowego w moczu. Roślina ta może również wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwcukrzycowymi, co należy wziąć pod uwagę przed jej zastosowaniem.
Koper włoski działa wykrztuśnie i rozkurczowo, jednak jego stosowanie może prowadzić do niekorzystnych interakcji z promieniowaniem słonecznym oraz lekami przeciwpadaczkowymi. Potencjalne skutki uboczne to nudności, obrzęk płuc oraz napady padaczkowe, dlatego należy zachować ostrożność w jego użyciu.
Ostropest plamisty polecany jest przy niestrawnościach związanych z układem pokarmowym, ale może wchodzić w interakcje z lekami, takimi jak aspiryna, cisplatyna czy środki hepatotoksyczne. Niepożądane efekty jego stosowania to wymioty, nudności i biegunka.
Każda z tych roślin ma zarówno korzystne działanie, jak i potencjalne ryzyko, dlatego ich stosowanie powinno być starannie przemyślane i najlepiej skonsultowane z lekarzem.
Stymulacja mleka a leki na receptę
Dostępne są różne leki na receptę stosowane w celu pobudzenia laktacji, takie jak metoklopramid, doperidon czy sulpiryd. Jednak ich stosowanie budzi pewne obawy, głównie ze względu na zgłaszane skutki uboczne, w tym depresję, nudności, problemy żołądkowe oraz biegunkę. Niepokój dotyczący potencjalnego przenikania leków do mleka matki sprawia, że wiele kobiet decyduje się na naturalne galaktogogi dostępne na rynku. Te postrzegane są jako bardziej bezpieczne i przyjazne dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka.
Podsumowując, galaktogogi mogą stanowić wsparcie w procesie laktacji, jednak ich skuteczność i bezpieczeństwo zależą od wielu czynników. Zarówno naturalne substancje, takie jak słód jęczmienny czy zioła, jak i farmakologiczne środki pobudzające laktację, powinny być stosowane świadomie i najlepiej po konsultacji ze specjalistą. Ważne jest holistyczne podejście do karmienia piersią – uwzględniające technikę karmienia, zdrowie matki oraz wsparcie laktacyjne, które często okazuje się najskuteczniejszą metodą w pokonywaniu trudności związanych z produkcją mleka.
Bibliografia:
- Swora-Cwynar E., Polaczyk A., Dobrowolska A., ŻYWIENIE KOBIET W CIĄŻY I KARMIĄCYCH PIERSIĄ, 102 PIELĘGNIARSTWO POLSKIE NR 3 (89)
